Een duurzaam Zone.college: innovatie in de glastuinbouw

Duurzaamheid is een belangrijk thema binnen Zone.college. Als groene onderwijsinstelling dragen we ons steentje bij aan een gezondere en groenere wereld door onder andere samenwerkingsverbanden en duurzame initiatieven binnen het vo, mbo en bedrijfsvoering. Bertus Boer, docent van de mbo-opleiding Teelt & technologie in Zwolle, vertelt over hoe duurzaamheid en innovatie een rol spelen in zijn sector en in de glastuinbouw.

Voordat Bertus Boer bij Zone.college kwam werken, werkte hij onder andere bij een veredelingsbedrijf waar hij verantwoordelijk was voor grote aantallen proefvelden suikerbieten en mais. Uiteindelijk maakte hij zo’n twaalf jaar geleden de overstap naar het mbo van Zone.college Zwolle. Hij werd beheerder van de kassen en de aquacultuur in Zwolle, behaalde zijn instructeursdiploma en pedagogisch didactisch getuigschrift, en werkt inmiddels al jarenlang met veel plezier als docent met studenten Teelt & Technologie. Voor Groei.zone, de tak van Zone.college die cursussen en branche-opleidingen aanbiedt, geeft hij cursussen gewasbescherming, plantfysiologie en bemesting.

Wat heeft hij in al die jaren nou allemaal zien veranderen in de wereld van de teelt? Vanuit nieuwe idealen, ontwikkelingen in de natuur, andere wetgeving, het ondernemerschap van boeren maar ook de dagelijkse realiteit op het veld en in de kassen? Bertus vertelt over vernieuwing en kansen voor onze studenten.

Uitdagende tijden
Bertus ziet dat er veel is veranderd de afgelopen jaren en dat de ontwikkelingen nu nog steeds in een steeds hoger temp doorgaan. “Via allerlei subsidieregelingen konden we in Nederland starten met het verbeteren van de Natura2000-gebieden. Maar dat leverde tegelijkertijd ook problemen op voor de landbouw. We kwamen echt in een spagaat. Het is bijvoorbeeld heel lastig om als bedrijf aan de stikstofnormen te voldoen. Je kunt een heel systeem niet in vijf jaar omvormen. En voor het krijgen van Europese goedkeuring voor nieuwe gewasbeschermingsmiddelen is vaak meer dan tien jaar nodig, ook als het om groene middelen gaat” vertelt Bertus. Wat in zijn ogen soms ook lastig is, is dat de burgers wel betrokken zijn, maar niet altijd veel kennis hebben over wat er aan de hand is en mogelijk is. Ook zijn zij niet altijd op de hoogte van de positieve ontwikkelingen in de sector. “Mooi is dan ook dat bedrijven steeds opener worden en goed laten zien hoe er geteeld wordt. Ze gaan meer met consumenten in overleg, bijvoorbeeld tijdens open dagen” aldus Bertus.

Volgens Bertus moeten we met elkaar echt goed kijken hoe we op een verantwoorde manier voedsel kunnen blijven produceren in Nederland. Ondanks de problemen waar we nu tegenaan lopen. “Wat kunnen we bijvoorbeeld doen om bodemverdichting te verminderen, de diversiteit van het bodemleven te vergroten, verdroging van de bodem te verminderen en de waterkwaliteit te verbeteren? Boeren zijn zich heel erg bewust van het belang van goed bodembeheer. Deze tijd vraagt om goed ondernemerschap. Als Zone.college moeten we dan ook een nieuw type student opleiden: ondernemend, innovatief en met een brede en open blik.”

Duurzaamheid in de sector
“Er zijn in onze sector de laatste jaren heel veel vernieuwingen doorgevoerd, maar dat is niet altijd bekend bij consumenten. Wat veel mensen bijvoorbeeld niet weten, is dat er vanuit kassen vanaf 2020 al geen water meer geloosd wordt, of alleen water dat via zogenaamde waterontsmetters volledig van gewasbescherming gereinigd is. Vanaf 2027 zal er ook geen water geloosd worden waar meststoffen inzitten en vanaf 2040 zal er daarnaast helemaal energieneutraal gewerkt worden. Het energieverbruik is de afgelopen jaren al heel sterk verminderd. Om vocht kwijt te raken in kassen hoeven er geen ramen meer open, maar worden er ontvochtigers (luchtbehandelingskasten) ingezet. Die halen soms wel 50 liter water per uur uit de kas” vertelt Bertus. Een andere interessante ontwikkeling is de inzet van sensoren die stress meten in planten, zodat je heel goed kunt kijken hoeveel water een plant nodig heeft. Zo verspil je geen water. “Hiervoor werken we samen met het Zwitserse bedrijf Vivent Biosignals.”

Op dit moment wordt er nog wel veel kunstmest gebruikt in de glastuinbouw. Dat moet ook anders, vindt Bertus. “We weten dat fosfaat als belangrijk ingrediënt van kunstmest op termijn op zal raken. Daarom experimenteren we nu met biologische kunstmest. Dat is kunstmest die wordt gewonnen uit afvalproducten (loof) uit de kassen. Ook in onze opleiding zijn we daar al ver mee. We werken daarvoor samen met een van de bedrijven die organische mest uit plantaardig restmateriaal ontwikkelen, Biota Nutri. Zo maken we samen echt een hoogwaardig product uit reststromen.”

Voor Groei.zone heeft Bertus dit jaar de kennisbijeenkomst ‘Op weg naar minder gewasbeschermingsmiddelen’ ontwikkeld. “Daarin laat ik deelnemers zien hoe je kunt werken aan weerbare gewassen en hoe je kunt profiteren van en kunt werken mét de natuur. Uiteindelijk wil je toe naar het voorkomen van problemen, het inzetten van natuurlijke vijanden en het leveren van maatwerk via precisielandbouw. We moeten denken vanuit het integreren van mechanische, biologische en waar nodig chemische middelen.”

Blik naar 2035
Bertus is van mening dat het goed zou zijn als de verschillende sectoren binnen de landbouw veel meer met elkaar samenwerken en kennis delen. Zo leert de traditionele akkerbouw op dit moment veel van biologische bestrijding in de glastuinbouw. Vroeger waren dit nog veel meer van elkaar gescheiden werelden. Maar de traditionele en biologische werelden groeien steeds meer naar elkaar toe.

“In 2035 zal de glastuinbouw er denk ik echt goed voor staan. Er is dan veel perspectief doordat de glastuinbouw dan nagenoeg volledig biologisch en met groene middelen kan telen, zonder emissie. Het is een groot voordeel dat deze sector goed controleerbaar is. En we hebben onze Nederlandse teelt echt nodig omdat op veel andere plekken in de wereld de grond veel slechter is of er minder goed gewerkt kan worden. In Spanje is afgelopen seizoen bijvoorbeeld de helft van de oogst mislukt door de hitte. Onze studenten kunnen zich inzetten voor de doorontwikkeling van de Nederlandse teelt” zegt Bertus.

Ontwikkeling van bewuste studenten
“Met de studenten zijn we altijd bezig om ze ervan te doordringen dat ze in een wereld leven die veel van de aarde vraagt. Dit begint al met we ze hun footprint laten berekenen. Zo leren ze hoe ze bewust met de aarde om kunnen gaan. In ons onderwijs doen we ook veel onderzoek naar zaken die met duurzaamheid en milieu te maken hebben, denk aan veenvrij, mycorrhiza schimmels en biologische meststof. Hierdoor gaan ze nadenken over waar en hoe ze zelf hun toekomst zien en welk bedrijf bij hen past. Dit is voor mij het mooiste aan het lesgeven: jongvolwassenen begeleiden, hun onderzoekende houding stimuleren en hen daardoor stimuleren om zich actief in te zetten en te leren. Dit nemen ze mee als ze van school gaan en in het bedrijfsleven werken. Daar zullen ze altijd blijven denken: “Waarom doe ik dit en kan het ook anders?”